WIBOR – jak się go oblicza?

• WIBOR stanowi wskaźnik w dużej mierze decydujący o wysokości oprocentowania kredytów i pożyczek, a co za tym idzie o dokładnej wysokości kwoty, jaką kredytobiorca musi oddać do banku. 
• Tymczasem wskaźnik ten obliczany jest na podstawie danych kształtowanych przez największe banki, przy minimalnym udziale obiektywnych czynników.
• Istotą obliczania WIBOR-u jest wyciągnięcie średniej arytmetycznej z oprocentowania, jakie banki oferują za pożyczenie sobie nawzajem pieniędzy. 

Od kilku miesięcy wszyscy posiadacze kredytów złotówkowych – bo do nich odnosi się WIBOR – z niepokojem spoglądają na kolejne decyzje Rady Polityki Pieniężnej o podwyżce stóp procentowych oraz na idący w ślad za nimi wzrost poziomu stawki WIBOR. Jednak na drugi ze wskazanych tu procesów podwyżka stóp ma jedynie niewielki wpływ, kluczowe – co zresztą budzi uzasadnione kontrowersje – znaczenie mają same banki. W jaki więc sposób oblicza się WIBOR? Odpowiedź na to pytanie powinien poznać każdy kredytobiorca. 

Co to jest WIBOR? Istota problemu

Warsaw Interbank Offered Rate – a więc anglojęzyczne określenie dla terminu „warszawska międzybankowa stopa procentowa” jest rozwinięciem dla skrótu WIBOR. Pod tym terminem kryje się stopa procentowa, po której działające w Polsce banki są gotowe udzielać pożyczek innym bankom. Co prawda stawki WIBOR są publikowane codziennie, jednak – w przypadku większości kredytów i pożyczek – kluczowe znaczenie ma ich średnia wartość, obliczana dla okresu trzech lub sześciu miesięcy, bądź roku. Są to tzw. WIBOR 3M; WIBOR 6M oraz WIBOR 12M. 

W tym kontekście warto podkreślić, że w rzeczywistości właściwie nie dochodzi do tego rodzaju transakcji pomiędzy bankami, jak wzajemne pożyczanie sobie gotówki. Stąd trudno przyjmować, że WIBOR stanowi wskaźnik odnoszący się do rzeczywistych procesów ekonomicznych. Ma on pod wieloma względami charakter teoretyczny, choć w bezpośredni sposób wpływa wysokość oprocentowania kredytów, a tym samym na sytuację kredytobiorców. 

Wynika to z faktu, że na oprocentowanie kredytu składają się dwa elementy: marża banku oraz właśnie WIBOR. Nie ma więc wątpliwości, że im wyższy poziom tego wskaźnika, tym większe zyski banków – stąd w ich interesie jest utrzymywanie WIBOR-u na wysokim poziomie. Tym samym – pomimo tego, że kredytodawcy nie mają zupełnej swobody przy określaniu, jaką wartość przyjmie WIBOR – jest to bardzo kontrowersyjne narzędzie, a jego wprowadzanie do umów kredytowych budzi szereg pytań. Są one przyczynkiem do dyskusji – coraz częściej rozstrzyganej przez sądy na korzyść posiadaczy kredytów – czy WIBOR w ogóle może być stosowany przy ustalaniu wysokości oprocentowania, a tym samym czy kwoty przekazywane na podstawie odnoszących się do niego klauzul umownych pozostają w mocy. 

Zasady obliczania WIBOR-u

Kluczowe znaczenie dla ustalenia stawki WIBOR mają następujące banki, biorące udział w tzw. flixingu:

• Bank Gospodarstwa Krajowego;
• Bank BNP Paribas Polska S.A.;
• Bank Handlowy w Warszawie S.A.;
• Bank Polska Kasa Opieki S.A.;
• Bank Millennium S.A.;
• Deutsche Bank Polska S.A.;
• mBank S.A.;
• ING Bank Śląski S.A.;
• Santander Bank Polska S.A.;
• Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A.;

W każdym dniu roboczym Banki te publikują własną stawkę WIBOR. Następnie ze stawek tych – po odrzuceniu wartości skrajnych, a więc największej i najmniejszej – oblicza się średnią arytmetyczną. Jednak z odrzuceniem tych stawek mamy do czynienia tylko wówczas, gdy we flixingu weźmie udział 8-9 banków. W przypadkach, gdy będzie ich 6-7 każda stawka zostanie wliczona do średniej. W każdym razie to tak obliczona średnia stanowi wartość WIBOR-u danego dnia. Określa się ją w każdy dzień roboczy do godz. 11 lub – w określonych przypadkach – do 17.

Procedurę ustalania omawianego tu wskaźnika organizuje – od 2017 roku – GPW Benchmark S.A., a nad poprawnością jej merytorycznego przebiegu czuwa Komitet Nadzorczy GPW Benchmark S.A. Ustalanie WIBOR-u przebiega zgodnie z Regulaminem Flixingu. Jednocześnie należy pamiętać, że jego poziom zawsze musi mieścić się pomiędzy wartościami stopy depozytowej a stopy lombardowej Narodowego Banku Polskiego. Są to właściwie jedyne obiektywne czynniki brane pod uwagę przy kalkulowaniu WIBOR-u. Jednak kiedy stopy wzrastają – tak, jak obecnie – to właściwie automatycznie rośnie także WIBOR. Ich spadek zaś – czego aktualnie niestety nie można się spodziewać – przyczynia się do obniżenia poziomu tego wskaźnika, a co za tym idzie także miesięcznych rat kredytów. 

WIBOR a kredyty i inne instrumenty finansowe

WIBOR stanowi jeden z najistotniejszych czynników kształtujących sytuację kredytobiorców. Wskaźnik ten ma decydujące znaczenie przy ustalaniu oprocentowania kredytów i pożyczek bankowych. Jednocześnie wpływa na wiele innych instrumentów finansowych, a szerzej – choć raczej w pośredni sposób – na kształtowanie się sytuacji gospodarczej. W końcu im droższe są kredyty i ich obsługa, tym mniejsza jest ich dostępność. To z kolei oznacza trudności w otrzymaniu bankowego finansowania zarówno na przedsięwzięcia biznesowe, jak i „konsumenckie”.